W rozdziale dotyczącym historii odkryć w dziedzinie układu równowagi wspomniałem, że objawy nagłego uszkodzenia błędnika zostały dokładnie opisane przez wielu badaczy jeszcze w XIX wieku - Flourens 1825, Goltz 1870, Bechterew 1883, Ewald 1892. W 1911r Ruttin opisał zjawisko powolnego wyrównywania się reakcji oczopląsowych w testach obrotowych wraz z ustępowaniem klinicznych cech związanych z trwałym uszkodzeniem błędnika. Wyrównywanie reakcji poobrotowych, przy całkowitym i trwałym uszkodzeniu przedsionka, nazwano później objawem Ruttina. Uczony obserwował zachowanie się oczopląsu poobrotowego po nagłym zniszczeniu jednego błędnika. W początkowym okresie czas trwania oczopląsu poobrotowego do strony chorej był krótszy niż do strony zdrowej. W dalszym odstępie czasowym obserwował wydłużanie czasu trwania oczopląsu do strony chorej i zmniejszanie czasu trwania oczopląsu do strony zdrowej. W pewnym momencie obserwował wyrównanie się czasu w reakcjach poobrotowych w prawo i w lewo, chociaż były to wartości czasowe mniejsze niż u zdrowych ludzi. Taki stan Ruttin nazwał kompensacją. Jednak w późniejszych badaniach okazało się, że zjawisko to nie występuje jednakowo we wszystkich przypadkach, a mechanizm jego jest bardziej złożony niż przypuszczano. Zaczęły się pojawiać uwagi do samego określenia kompensacja. Mittermaier cyt.wg. (1) uważał, że określenie "kompensacja" jest tutaj niewłaściwie użyte. Autor ten sądził, że w tych przypadkach nie dochodzi do kompensacji w sensie zastępstwa, lecz do zrównoważenia napięcia pomiędzy uszkodzoną i nieuszkodzoną stroną. Mija 100 lat od opisu tego zjawiska, ale nikt nie przedstawił jego podstaw teoretycznych. Otóż znamiona kompensacji przedsionkowej wyczerpuje zjawisko habituacji przedsionkowej i dalej tego terminu nie należy stosować (patrz rozdział kompensacja przedsionkowa). Dzięki rozszyfrowaniu zasad działania układu przedsionkowo-móżdżkowego mogłem opisać wcześniej szczegółowo procesy habituacji przedsionkowej. Wyrównanie reakcji oczopląsowej w reakcjach poobrotowych możemy uzyskać w odpowiednim czasie procesu habituacji po odpowiednim wyhamowaniu półkuli móżdżku powiązanej z nieuszkodzonym błędnikiem. W zależności od wielkości habituacji przedsionkowej możemy w testach poobrotowych rejestrować różne odpowiedzi, w tym brak reakcji w kierunku zdrowego błędnika. Stwierdzenie dłuższej reakcji oczopląsowej w kierunku uszkodzonego błędnika w próbie poobrotowej nie jest czymś paradoksalnym jak to próbowali przedstawiać niektórzy autorzy w powtarzających się artykułach naukowych.
PIŚMIENNICTWO.
1. Ukleja Z.: Kompensacja. W książce Otoneurologia kliniczna pod redakcją Zbigniewa Bochenka. PZWL. 1977.